W 2024 roku obchody Europejskiego Tygodnia Świadomości Dysleksji odbywają się w dniach 7-13 października pod hasłem "Odkrywamy wyjatkowe historie osób z dysleksją". Z tej okazji odwiedziliśmy Poradnię Psychologiczno - Pedagogiczną w Ozorkowie, aby porozmawiać o dysleksji z ekspertkami - pedagogami i psychologami pracującymi z dziećmi m.in. przy diagnozie tego zaburzenia.
Agata Barzyńska, pedagog
Na czym polega dysleksja?
Specyficzne trudności w uczeniu się polegają na tym, że osoba która ma rozwój intelektualny w normie przejawia fragmentaryczne zaburzenia rozwoju w zakresie percepcji słuchowej, wzrokowej czy ruchowej. Może mieć też problem z koordynacją tych wszystkich procesów poznawczych. To jest podstawą do diagnozy. Podczas tego procesu bierzemy pod uwagę czy nie ma jakiś czynników zaburzających, np. chorób współistniejących. Pewne niepełnosprawności wykluczają nam występowanie dysleksji. Jeśli ktoś ma np. wadę słuchu to wykluczamy wówczas dysleksję. W testach diagnostycznych u psychologa wyjdzie u takiej osoby norma, natomiast u pedagoga pojawią się zaburzenia funkcji słuchowych ale będą one wynikały z wady słuchu, a nie z dysleksji rozwojowej. I podobnie jest z innymi zaburzeniami i niepełnosprawnościami.
Które dzieci są najbardziej narażone na dysleksję?
Każde dziecko, które urodziło się po ciąży z powikłaniami, czy też sam poród był powikłany są w grupie ryzyka. Ponadto dzieci, u których na wczesnym etapie rozwoju widzimy, że mają one jakieś opóźnienia - czy to jest w zakresie ruchu, czy też w zakresie poznawczym. Bardzo często problem występuje przy opóźnieniach w rozwoju mowy. Dlatego też we wczesnym wspomaganiu rozwoju konieczne jest, aby objąć je specjalistyczną opieką. I tym zajmujemy się w naszej poradni. Takich ośrodków w powiecie zgierskim jest kilka. Poprzez wczesną terapię pewne deficyty niwelujemy. U dyslektyków na pierwszy plan wysuwamy zawsze mocne strony dziecka. Ponieważ pewnych deficytów nie jesteśmy w stanie zniwelować staramy się je wówczas skompensować. To znaczy, że jeśli pewnych umiejętności dziecko nie jest w stanie uzyskać, to uczymy je takich technik radzenia sobie, aby było w stanie zastąpić tą techniką własne braki w innym obszarze. Zawsze staramy się pielęgnować to, co jest najlepsze - szukamy mocnych stron i szukamy prawdziwych historii, które pokazują, że mimo określonych trudności dziecko może osiągać to czego chce.
Karolina Nejman, psycholog
Na co zwrócić uwagę na wczesnym etapie dzieciństwa pod kątem dysleksji?
We wczesnym wieku bardzo ważna jest stymulacja ze strony środowiska i jedocześnie świadomość dotycząca kolejnych etapów rozwoju - w tym rozwoju ruchowego, który ma znaczenie w późniejszym etapie rozwoju umiejętności czytania i pisania. Rozwój ten powinien przebiegać kolejnymi etapami: dziecko pełza, siada, staje na czworaka, zaczyna raczkować i później zaczyna chodzić. Bardzo ważne, aby te wszystkie etapy występowały i żeby występowały w odpowiedniej kolejności. Późniejsze, już bardziej skomplikowane umiejętności, związane np. z jazdą na rowerze też nie są bez znaczenia. To wszystko sprzyja prawidłowemu rozwojowi struktur mózgowych odpowiedzialnych za naukę czytania i pisania w okresie wczesnoszkolnym.
Bardzo ważne jest aby na etapie przedszkolnym spędzać z dzieckiem jak najwięcej czasu i ten rozwój stymulować. Pilnować tego, aby dziecko miało jak najmniejszy kontakt z ekranami w tym okresie. Zalecenia mówią, aby do trzeciego roku życia dziecko nie doświadczało w ogóle bezpośredniego kontaktu z ekranem - pomijając sytuacje społeczne, kiedy służy to np. rozmowie z bliskimi. Jeśli chodzi o oglądanie bajek - lepiej wstrzymać się do czasu, kiedy dziecko jest w stanie na tyle kontrolować uwagę, że bajki nie pochłaniają jej całkowicie.
Dla mnie, jako psychologa bardzo ważna jest wiedza czy rodzice spędzali z dzieckiem czas, czy np. zajmowała się nim inna osoba, która nie zawsze miała świadomość potrzeby zaspokojenia potrzeb dziecka w zakresie rozwojowym. Na późniejszym etapie ważna jest również opinia opiekuna z placówki, do której uczęszcza dziecko. Pierwsze problemy z nauką czytania i pisania wskazują już nauczyciele w zerówce - czyli jeszcze na etapie przedszkola. Później, w okresie wczesnoszkolnym następuje wysyp opinii i konieczności wsparcia dzieci. Wówczas kończy się etap zabawy i pojawia się potrzeba aby 45 minut lekcji wytrzymać i uczyć się.
Jak to wygląda już na etapie szkolnym?
Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się czyli m.in. z dysleksją doświadczają często braku sukcesów w szkole pomimo dużego wysiłku włożonego w naukę. Często wiąże się to również ze stopniowym spadkiem motywacji. Jeśli coś robimy i to nie przynosi efektów, to nie ma motywacji aby ten upór się utrzymywał. Jest to ważne również w kontekście samooceny dziecka i poczucia własnej wartości, które w trakcie pierwszych lat szkoły podstawowej, gdzie trudności najczęściej się ujawniają, znacząco spadają. Te dzieci wymagają szczególnego wsparcia i podniesienia na duchu w tym aspekcie. Ważne, aby podkreślić, że dysleksja nie jest chorobą. Jest ona zaburzeniem neurologicznym, które szkoła stosując odpowiednie dostosowanie, jest w stanie takim dzieciom zapewnić możliwości, aby dysleksja nie wiązała się z brakiem sukcesów.
Izabela Kudelska, pedagog
Co powinno nas zaniepokoić na etapie wczesnego dzieciństwa?
W przypadku dzieci młodszych możemy mówić o ryzyku dysleksji. Nie ma jednego objawu w dysleksji rozwojowej ale może wystąpić np. skrzyżowana lateralizacja. Jest to takie zjawisko, kiedy prawa ręka i lewe oko są jednocześnie wiodące. Można to zaobserwować np. podczas patrzenia przez lunetę - którym okiem będzie patrzeć dziecko. Podobnie podczas rysowania - którą ręką się posługuje. Oprócz tego warto zwrócić uwagę na brak raczkowania, jako etapu rozwoju. Dziecko zastępuje je przesuwaniem się na pupie. Warto być czujnym w takim przypadku i też później ewentualnie diagnozować pod kątem dysleksji. Bardzo istotne są również zaburzenia logopedyczne polegające na opóźnieniu rozwoju mowy - czyli gaworzenie nie występuje w wieku około 9 miesięcy, pierwsze słowa nie pojawiają się w wieku około 2 lat. Wówczas warto jak najszybciej skonsultować się z logopedą, wdrożyć terapię w przypadku takiej potrzeby. Mamy wówczas większą szansę, że później w wieku szkolnym będzie właściwy progres.
Placówki w powiecie zgierksim zajmujące się diagnozowaniem dysleksji:
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Głownie
95-015 Głowno , ul. Tadeusza Kościuszki 10
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Ozorkowie
95-035 Ozorków , ul. Romualda Traugutta 1
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Zgierzu
95-100 Zgierz, ul. Długa 89/91